Στις προηγμένες χώρες του Δυτικού Κόσμου έχει επικρατήσει ο θεσμός του Εξειδικευμένου Χειρουργού σε όλες σχεδόν τις χειρουργικές ειδικότητες. Ο χειρουργός, αφού ολοκληρώσει τα έτη της ειδικότητας, ακολουθεί ένα επίσημο πρόγραμμα Χειρουργικής Εξειδίκευσης.

Το πρόγραμμα έχει συνήθη διάρκεια ένα με δύο έτη, και λαμβάνει χώρα σε ένα Νοσοκομείο υψηλής βαθμίδας (συνήθως τριτοβάθμιο). Επιβλέπεται από έμπειρους ιατρούς-μέντορες εγνωσμένης χειρουργικής και ακαδημαϊκής αξίας, οι οποίοι μεταφέρουν με αυτό τον τρόπο την εμπειρία τους στις επόμενες γενιές χειρουργών.

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος ο χειρουργός επικεντρώνεται σε ένα μόνο αντικείμενο της ειδικότητας, τόσο σε πρακτικό όσο και σε θεωρητικό επίπεδο. Στην Ορθοπαιδική αυτό συνήθως μεταφράζεται σε ενασχόληση με την παθολογία μίας μόνο άρθρωσης σε όλο το εύρος της (π.χ. Αρθροσκοπική και Επανορθωτική Χειρουργική του Γόνατος), ή με παρόμοιες χειρουργικές τεχνικές σε σχετιζόμενες αρθρώσεις (π.χ. Επανορθωτική Χειρουργική του Ισχίου και του Γόνατος).

Ο χειρουργός συμμετέχει σε και πραγματοποιεί ο ίδιος σημαντικό αριθμό χειρουργικών επεμβάσεων. Εξετάζει μεγάλο όγκο ασθενών με συγκεκριμένη παθολογία και μαθαίνει να διαμορφώνει εξατομικευμένα προγράμματα αντιμετώπισης. Λαμβάνει μέρος σε συζητήσεις του τμήματος για περίπλοκα και επιπλεγμένα περιστατικά. Παρακολουθεί τα επιστημονικά δρώμενα στο αντικείμενο της εξειδίκευσης, ενώ αναμένεται και από τον ίδιο να ασχοληθεί με την επιστημονική έρευνα στο διάστημα αυτό. Ως εκ τούτου, στο τέλος του προγράμματος ο χειρουργός έχει υψηλή τεχνική και θεωρητική κατάρτιση στο αντικείμενο της εξειδίκευσής του.

Η ελευθερία κινήσεων που έχει ο χειρουργός κατά τη διάρκεια του προγράμματος εξειδίκευσης εξαρτάται από τους νομικούς περιορισμούς της χώρας διεξαγωγής, και το καθεστώς χρηματοδότησης του νοσηλευτικού ιδρύματος στο οποίο διεξάγεται το πρόγραμμα (ιδιωτικό ή δημόσιο). Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ ισχύει η απαραίτητη προϋπόθεση ο χειρουργός να έχει επιτύχει στις απαιτητικές εξετάσεις για την άδεια άσκησης ιατρικού επαγγέλματος προκειμένου να του επιτραπεί να εκτελέσει ο ίδιος χειρουργικές επεμβάσεις. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις χώρες της Ε.Ε. η Ελληνική άδεια άσκησης ιατρικού επαγγέλματος αναγνωρίζεται ως ισότιμη στα πλαίσια των συμφωνιών της Ε.Ε., και ιδιαίτερα στο δημόσιο σύστημα υγείας ο εξειδικευόμενος χειρουργός ενθαρρύνεται να αναλάβει αυτόνομα τη διενέργεια χειρουργικών επεμβάσεων, προς αποσυμφόρηση της χειρουργικής λίστας αναμονής του Νοσοκομείου.

Μία εναλλακτική στη Χειρουργική Εξειδίκευση είναι τα προγράμματα Ερευνητικής Εξειδίκευσης (Research Fellowship), κατά τη διάρκεια των οποίων ο χειρουργός ασχολείται κατά βάση με ερευνητικά πρωτόκολλα, και συμμετέχει στα κλινικά δρώμενα του τμήματος ως βοηθός-παρατηρητής. Αν και όχι ιδιαίτερα εποικοδομητικές από την άποψη της εξέλιξης των χειρουργικών δεξιοτήτων, οι ερευνητικές εξειδικεύσεις έχουν την αξία τους στην ανάπτυξη του θεωρητικού υπόβαθρου του χειρουργού.

Στις χώρες που υποστηρίζουν το σύστημα της Χειρουργικής Εξειδίκευσης, δημιουργείται ως φυσικό επακόλουθο η έννοια του Χειρουργού Υψηλού Όγκου (High Volume Surgeon). Οι εξειδικευμένοι χειρουργοί προσλαμβάνονται σε θέσεις Επιμελητών με ειδικό αντικείμενο. Συνεχίζουν να ασχολούνται αποκλειστικά με το αντικείμενο της εξειδίκευσής τους, και καταλήγουν να εκτελούν έναν όλο και αυξανόμενο αριθμό χειρουργικών επεμβάσεων παρόμοιου τύπου και προοδευτικά υψηλότερης τεχνικής δυσκολίας. Περιορίζουν δηλαδή το εύρος και αυξάνουν το βάθος των χειρουργικών τους δεξιοτήτων.

Η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει πέρα από κάθε αμφιβολία ότι η συμμετοχή εξειδικευμένων Χειρουργών Υψηλού Όγκου σε ένα σύστημα υγείας βελτιώνει τα χειρουργικά αποτελέσματα και μειώνει τις επιπλοκές.

Στο σύστημα υγείας της χώρας μας δεν υπάρχει ακόμα απαίτηση για υποχρεωτική εξειδίκευση, και η επίτευξη επίσημης Χειρουργικής Εξειδίκευσης σε χώρα του εξωτερικού επαφίεται στο προσωπικό ενδιαφέρον και τις προσπάθειες του εκάστοτε χειρουργού.

Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ένα ζήτημα της κλινικής πράξης για το οποίο υπάρχουν ανεπαρκή αντικειμενικά δεδομένα και σχηματίζουν ένα επιστημονικό ερώτημα. Για παράδειγμα, έχει η Ολική Αρθροπλαστική Ισχίου ή Γόνατος με μία νέα μέθοδο καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με μία υφιστάμενη μέθοδο; Στη συνέχεια σχεδιάζουν μία μελέτη κατάλληλη να απαντήσει αυτό το ερώτημα.

Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ένα ζήτημα της κλινικής πράξης για το οποίο υπάρχουν ανεπαρκή αντικειμενικά δεδομένα και σχηματίζουν ένα επιστημονικό ερώτημα. Για παράδειγμα, έχει η Ολική Αρθροπλαστική Ισχίου ή Γόνατος με μία νέα μέθοδο καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με μία υφιστάμενη μέθοδο; Στη συνέχεια σχεδιάζουν μία μελέτη κατάλληλη να απαντήσει αυτό το ερώτημα.

Τα αποτελέσματα αυτά συλλέγονται και αναλύονται με στατιστικές μεθόδους. Με αυτό τον τρόπο προκύπτουν τα τελικά συμπεράσματα της μελέτης. Στην Ορθοπαιδική έρευνα τα επιστημονικά συμπεράσματα παίρνουν συνήθως τη μορφή «η θεραπεία υπό διερεύνηση βελτίωσε ή δεν βελτίωσε ή επιδείνωσε τα συμπτώματα των ασθενών» ή «η νέα μέθοδος εμφάνισε καλύτερα ή παρόμοια ή χειρότερα αποτελέσματα σε σχέση με την υπάρχουσα μέθοδο που συγκρίθηκε».

Η επιστημονική έρευνα έχει εγγενείς αναγνωρισμένες αδυναμίες, όπως είναι το περιθώριο λάθους που έχουν όλες οι εξετάσεις που χρησιμοποιούνται, αλλά και το γεγονός ότι για κάποια επιστημονικά ερωτήματα απλά δεν έχει βρεθεί ακόμα η κατάλληλη εξέταση για να δώσει την ορθή απάντηση. Μία δεύτερη κατηγορία σφαλμάτων είναι αυτά που κάνουν οι ίδιοι οι ερευνητές κατά τη διενέργεια της μελέτης. Παρά τους προαναφερθέντες περιορισμούς, η προσέγγιση των καθημερινών κλινικών προβλημάτων με συστηματικό επιστημονικό τρόπο είναι η μοναδική μέθοδος για την ανάδειξη της αντικειμενικά καλύτερης θεραπευτικής επιλογής.

Ανάλογα με το σχεδιασμό μίας μελέτης και τη σοβαρότητα των σφαλμάτων που έχουν γίνει κατά τη διενέργειά της αποδίδεται ένας βαθμός ποιότητας των αποτελεσμάτων. Ως εκ τούτου, μιλάμε για μελέτες επιπέδου Ι (ένα), ΙΙ (δύο), ΙΙΙ (τρία), και ΙV (τέσσερα), με μειούμενο βαθμό ποιότητας (δηλαδή μία μελέτη επιπέδου Ι είναι καλύτερης ποιότητας από μία μελέτη επιπέδου ΙΙΙ ή IV). Σαν γενική αρχή τα αποτελέσματα μίας μελέτης υψηλότερου επιπέδου υπερισχύουν αυτών από μελέτες χαμηλότερου επιπέδου. Η προσωπική άποψη ενός ειδήμονα βασισμένη μόνο στην εμπειρία του και δίχως ερευνητική επιβεβαίωση θεωρείται ως το χαμηλότερο επίπεδο επιστημονικής τεκμηρίωσης (επίπεδο V), ανεξάρτητα από το επίπεδο εμπειρίας αυτού.

Στις ανεπτυγμένες χώρες του Δυτικου Κόσμου έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν τα περίφημα Μητρώα Καταγραφής Αρθροπλαστικών (Joint Registries). Πρόκειται για ηλεκτρονικά αρχεία καταγραφής δεδομένων Αρθροπλαστικών, τα οποία διατηρούνται από κάποιον επίσημο επιστημονικό φορέα, συνήθως την εθνική Ορθοπαιδική Εταιρεία κάθε χώρας.

Τα πιο σημαντικά Μητρώα Καταγραφής Αρθροπλαστικών είναι της Αυστραλίας (το παλαιότερο), του Ηνωμένου Βασιλείου (το μεγαλύτερο σε μέγεθος), και των Σκανδιναβικών χωρών. Οι τρείς αυτές χώρες ήταν πρωτοπόρες στην ανάπτυξη των Μητρώων Καταγραφής Αρθροπλαστικών από τις αρχές του 2000. Σημαντικό πλεονέκτημα από επιστημονική άποψη είναι το γεγονός ότι η καταγραφή σε αυτές τις χώρες είναι υποχρεωτική για κάθε χειρουργείο, και ως εκ τούτου τα καταγεγραμμένα δεδομένα είναι αντιπροσωπευτικά και αντικειμενικά. Αντίστοιχα Μητρώα αναπτύσσονται σταδιακά και σε άλλες χώρες του δυτικού κόσμου (ΗΠΑ, ΕΕ) με προαιρετική συμμετοχή των χειρουργών. Στην Ελλάδα δεν λειτουργεί Μητρώο Καταγραφής Αρθροπλαστικών και δεν υπάρχει πρόβλεψη να λειτουργήσει στο προσεχές μέλλον.

Κάθε φορά που μία Αρθροπλαστική Ισχίου ή Γόνατος εμφυτεύεται σε έναν ασθενή, δημιουργείται στο ηλεκτρονικό αρχείο μία νέα καταγραφή αποκλειστικά για τη συγκεκριμένη τεχνητή άρθρωση. Οι σειριακοί αριθμοί των υλικών αντιστοιχίζονται αμετάκλητα με στοιχεία αναγνώρισης του ασθενούς (ΑΜΚΑ, στοιχεία επικοινωνίας). Στην περίπτωση που η Αρθροπλαστική χρειάζεται να αφαιρεθεί, γίνεται η σχετική καταχώρηση στο ηλεκτρονικό αρχείο χρησιμοποιώντας τα στοιχεία αναγνώρισης του ασθενούς σαν το κοινό σημείο αναφοράς, ενώ καταγράφεται και ο λόγος της αποτυχίας. Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατή η παρακολούθηση της επιβίωσης των Αρθροπλαστικών του υγειονομικού συστήματος μίας χώρας μέσα από το ιατρικό ιστορικό των ασθενών.

Οι επιστήμονες που είναι υπεύθυνοι για τα Μητρώα Καταγραφής Αρθροπλαστικών επεξεργάζονται στατιστικά τα καταγεγραμμένα δεδομένα στο τέλος κάθε ημερολογιακού έτους. Τα επιστημονικά συμπεράσματα δημοσιεύονται σε ετήσιες αναφορές που είναι διαθέσιμες στους Ορθοπαιδικούς χειρουργούς αλλά και στο ευρύ κοινό στους σχετικούς ιστοτόπους. Οι αναφορές αυτές είναι πολυσέλιδες και η κριτική τους ανάγνωση είναι ιδιαίτερα απαιτητική ακόμα και για έμπειρους ιατρούς-ερευνητές. Η σημασία τους όμως για την κλινική πράξη είναι ανεκτίμητη λόγω του υψηλού αριθμού Αρθροπλαστικών υπό παρακολούθηση.

Στο τέλος του 2021 το Μητρώο Καταγραφής του Ηνωμένου Βασιλείου εξέδωσε στατιστικά στοιχεία βασισμένα σε περισσότερες από 1.300.000 Ολικές Αρθοπλαστικές Ισχίου και περισσότερες από 1.400.000 Ολικές Αρθροπλαστικές Γόνατος. Οι αντίστοιχοι αριθμοί για το Μητρώο Καταγραφής της Αυστραλίας ήταν 790.000 Αρθροπλαστικές Ισχίου και 980.000 Αρθροπλαστικές Γόνατος. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι επιστημονικά συμπεράσματα που βασίζονται σε τέτοια μεγέθη έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη λήψη αποφάσεων για την ιδανική θεραπεία των ασθενών που χρήζουν Αρθροπλαστικής Ισχίου και Γόνατος.